آشنایی با استان اردبیل
استان اردبیل در حدود ۱۷۸۴۴ کیلومترمربع وسعت دارد که ۹/ه درصد از مساحت ایران را دربرگرفته است، این استان در شمال غربی ایران قرار گرفته است.
از شمال و شمال شرقی با کشور جمهوری آدربایجان، از جنوب با استان زنجان، از غرب با استان آدربایجان شرقی و از شرقی با استان گیلان همجوار میباشد.
این استان از شمال به رود ارس ، دشت مغان و بالها رود در جمهوری آذربایجان ، از شرق به رشته کوههای طالش و بغرو در استان گیلان ، از جنوب به رشته کوه ها، دره ها و جلگه های به هم پیوسته استان زنجان و از غرب به استان آذربایجان شرقی محدود است.
چهار شهرستان این استان در طول 5/282 کیلومتر با جمهوری آذربایجان هم مرزاند.در 159 کیلومتر از این مرز، رودهای ارس و بالهارود جریان دارند.
در طول این مرز، استان اردبیل با جمهوری آذربایجان از دو نقطه اصلاندوز و بیله سوار ارتباط دارد. آذربایجان شرقی مرزهای مشترک با شهرستانهای پارس آباد، مشکین شهر، اردبیل و خلخال دارد. استان اردبیل همچنین در جنوب با استان زنجان همجوار است. این استان از مشرق با استان گیلان از طریق شهرهای اردبیل و خلخال و رشته کوه طالش همسایه میباشد.
راه ارتباطی استان اردبیل با مرکز کشور از طریق محور اردبیل ـ آستارا (گردنه حیران ) واز راه رشت وقزوین به تهران میسر می‌شود. استان اردبیل به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای اسلامی در سال 1372 از محدوده سیاسی ـ اداری استان آذربایجان جدا شده و به عنوان استانی مستقل در تقسیمات کشوری جای گرفت.
این استان دارای شش شهرستان، 16 بخش، شش دهستان و2193 آبادی است. شهرستان اردبیل دارای چهار نوع آب وهوای مدیترانه ای گرم، مدیترانه ای معتدل، کوهستانی سرد و معتدل است. شهرستان اردبیل یکی از مناطق سردسیر ایران است و بین پنج تا هشت ماه از سال سرد است.
مردم
اکثر ساکنان استان اردبیل را آذربایجانی‌ها تشکیل می‌دهند که به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. تالش‌ها دیگر ساکنان اردبیل هستند که به زبان تالشی سخن می‌گویند.در بخش‌هایی از شهرستان خلخال (در جنوب استان) تات‌ها سکونت دارند و زبان تاتی به همراه زبان ترکی آذربایجانی رایج است
جغرافیا
استان اردبیل یکی از استان‌های شمال غربی ایران محسوب می‌شود. این استان از شمال به جمهوری آذربایجان، از سمت غرب به استان آذربایجان شرقی، از سمت شرق به استان گیلان کوههای تالش و از سمت جنوب به استان زنجان محدود شده‌است. استان اردبیل، طبق آخرین تقسیمات کشوری، از ۱۰ شهرستان، ۲۹ بخش، ۲۶ شهر و ۶۶ دهستان، تشکیل یافته‌است. استان اردبیل قبلاً یکی از شهرستانهای بزرگ استان آذربایجان شرقی بود که بعداً به علت درخواست مردم اردبیل تبدیل به استان شد
طبیعت
کوهستان
کوه و رشته‌کوه سبلان، شناخته شده‌ترین منطقه کوهستانی استان اردبیل محسوب می‌شوند. سایر ارتفاعات واقع در این استان عبارت‌اند از:
آق داغ
عجم
ارتفاعات تالش
صلوات داغ
خروسلو
رودخانه‌ها
بالقلی چای که از مرکز شهر اردبیل می‌گذرد
قسمتی از مسیر عبور رودخانه مرزی ارس و رودخانه قزل‌اوزن از استان اردبیل عبور میکند. سایر رودخانه‌های این استان عبارت‌اند از:
خلخال چای
قره‌سو قره سو یکی از طولانی‌ترین رودخانه‌های دایمی استان اردبیل است که امروزه بر اثر کمبود بارندگی وسد سازی‌های معیشتی بدون برنامه در حال تبدی شدن به یک رود فصلی است. قره سو از طبیعت بکری برخوردار بوده ودارای یکی از منحصر به فردترین گونه‌های جانوری میباشد، که از این میان گونه‌های آبزی رودخانه از تنوع کم‌نظیری برخوردار است؛ ماهیانی مانند قزل آلا، کپور رودخانه‌ای، شیربیت نوعی ماهی مخصوص این روخانه، زرد پر وماهی سفید رودخانه که نسل این دونوع گونه آخری امروزه بر اثر کم‌آبی وستفاده بیش از اندازه آفت کش‌های زراعی در حال نابودی است. در ضمن لازم به یادآوری است که سرچشمه این رود از کوههای تالش در اطراف شهرستان نمین بوده وبعد از گذراندن مسیر پر پیچ وخم از دل کوه‌ها ودره‌ها به رودخانهٔ ارس می‌پیوندد.
بالهارود
گرمی چای
دره‌رود
خیاوچای
نمین‌چای
آستاراچای
دریاچه‌ها
دریاچه‌هایی که در استان اردبیل واقع شده‌اند عبارت‌اند از:
دریاچه شورابیل
دریاچه شورابیل درحریم شهری اردبیل قراردارد و شهرکهای کوثر. مهر. راه و ترابری. دادگستری؛ ولیعصر و دانشگاه‌های محقق اردبیلی. پیام نور. علوم پزشکی و نمایشگاه بین‌المللی اردبیل درحاشیه این دریاچه قرارگرفته‌اند.
دریاچه نئور
دریاچه شورگل
دریاچه گیلارلو (گرمی)
دریاچه نوشهر
دریاچه آلوچه
دریاچه کمی‌آباد (سد مخزنی)
دریاچه ملااحمد
مرداب قره‌سو
سبلان
جنگل‌ها
جنگلهای اطراف جاده اسالم به خلخال و مجموعه جنگلهای 'فندق‌لو پیکره سنگی بابا داوود عنبران از جمله جنگلهای واقع در استان اردبیل هستند. روستای کولانکوه، یکی بهترین مکانهای گردشگری استان اردبیل میباشد. مانند باغ بزرگ آلوچه، سیب، گیلدیح و … میباشد٫جنگلهای واقع در منطقه حیران تا اق چای.
صنعت
استان اردبیل در حال حاضر دارای ۸ شهرک صنعتی است. این استان همچنین دارای کارخانجات بزرگ نساجی سیمان، ذوب آهن و کشت و صنعت میباشد.
فرهنگ بومی
صنایع دستی
گلیم، جاجیم، شال، مسند، سفال، صنایع چوب مانند معرق، منبت و خراطی، مصنوعات چرمی و قالی بافی (قالیچه قوبای خلخال بسیار معروف است) قلاب بافی، مفرش، خورجین، ورنی (ورنی و زیرانداز حاوی رنگ‌ها و طرحهایی برگرفته از طبیعت زیبای آذربایجان، بیشتر توسط عشایر شاهسون دشت مغان بافته می‌شود).
غذاهای محلی
آبگوشت، آش شیر، آش دوغ، پیچاق قیمه، کوفته، لَوَنگی، خشیل، هرا، قویماق، ترشی قرمه، ساج ایچی سبزی قرمه، آب پیاز، آش اوماج، آَش یارما، بزباش، خورش قاتق، تاس‌کباب، چیغیرتما، حلوا زرد، تر حلوا، حلوای زنجبیل، قیساوا و قیقاناق،
سوغات
قالی، مسند، سرشیر، کره، حلوای سیاه، آبنبات، شیرینیهای محلی، فتیر و تخمه آفتابگردان، عسل خالص سبلان، عصاره شهدآمیز گلهای رنگارنگ و عطرآگین طبیعت سرسبز خلخال مشهورترین سوغات منطقه میباشد. حلوای سیاه استان به صورت معجونی از جوانه گندم و کره طبیعی نشاط بخش و مقوی است.
گونه‌های زبانی
استان اردبیل باتوجه به‌وسعت کم خود، دارای تنوع زبانی قابل توجهی میباشد درکنار زبان ترکی آذربایجانی که اکثریت ساکنان استان به آن تلکم می‌کنند، زبان تاتی نیز در شهر کلور و در روستاهای بخش شاهرود و خورش رستم از شهرستان خلخال، تالشی در بخش عنبران از شهرستان نمین تکلم می‌شود
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان اردبیل به قرار زیر بود: ۹۸٫۲ ترک (۹۷٫۱٪ مرد، ۹۹٫۳٪ زن)، ۱٫۱ تات (۱٫۵٪ مرد، ۰٫۷٪ زن)، ۰٫۴ کرد (۰٫۷٪ مرد) و ۰٫۴ بدون‌جواب بودند
جغرافیای تاریخی و طبیعی استان اردبیل
استان اردبیل ۱۷۸۴۴ کیلومتر مربع وسعت دارد که ۹ / ۰ درصد از مساحت ایران را دربرگرفته است.
استان اردبیل بین ۳۷ درجه و ۰۶ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۴۲ دقیقه عرض شمالی و بین ۴۷ درجه و ۱۷ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۵۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار واقع شده، این استان در شمال غرب ایران قرار گرفته است.
از شمال و شمال شرق با جمهوری آذربایجان ، از شرق با استان گیلان ، از جنوب با استان زنجان و از غرب با استان آذربایجان هم مرز می باشد.
رودهای پر آب ارس در شمال ، قزل اوزن در جنوب، دره رود و بالها رود از رودخانه های مهم استان هستند، وجود کوه سبلان موجب جاری شدن چشمه سارهای فراوانی همراه با چشمه های آبگرم و معدنی زیادی در نقاط پراکنده استان شده، که از مشهورترین نقاط آن سرعین است که با دهها چشمه آبگرم از شهرت جهانی برخوردار است و همه ساله عدهٔ کثیری از دور و نزدیک برای استفاده از چشمه های آب معدنی به این منطقه سفر می کنند.
برنامه سفر به چشمه های آبگرم سرعین از جمله برنامه های مهیج تور اردبیل بوده که میتوان در گروه خدمات تور داخلی جستجو کرد.
از مهمترین دریاچه های استان هم دریاچه نئور است که در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اردبیل به طرف خلخال در ناحیه کوهستانی باغرو در ارتفاع ۲۶۰۰ متری قرار دارد، این دریاچه از طرف سازمان محیط زیست تحت پوشش قرار گرفته و یکی از مهمترین گردشگاههای استان اردبیل به شمار میرود.
چشم انداز راههای زمینی ، هوایی و خط آهن تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی برای این استان چشم انداز زیبایی است ، ایجاد راههای ارتباطی با دورترین نقاط استان ، ایجاد آزادراها و بزرگراههای مناسب حد فاصل اردبیل به گیلان، تبریز و تهران و اتصال به شبکه راه آهن سراسری کشور و توسعه فرودگاه های داخلی برای تسریع جابجایی مسافر و کالا از کارهای انجام شده و در حال انجام است .
این استان از سابقه تاریخی طولانی برخوردار است و چنانکه در کتب تاریخی آمده بنای آنرا به پادشاهان پیشدادی و کیانی نسبت می دهند، نام اردبیل دهها بار در شاهنامه فردوسی آمده است که این خود حکایت از پیشینهٔ عمیقی تاریخی آن می کند.
ابیاتی از فردوسی در مدح اردبیل
- بزرگان که از بردع اردبیل به پیش جهاندار بودند خیل
- سپهدار گودرز را خواستند چپ لشگرش را بیاراستند
- وزاین بهره بود آذرآبادگان که بخشش نهادند آزادگان
- وزارمینیه تا در اردبیل بپیمود بینادل و بوم گیل
- همی تاخت لشگر چو از کوه سیل به آمل گذشت از در اردبیل
ولی آنچه مسلم است سابقه این شهر به روزگار اشکانی میرسد و این پیشینه موجب برگزاری تور داخلی برای بازدید مسافران در این منطقه گشته است. چرا که جاذبه های گردشگری تاریخی زیاده از این دوران ها به یادگار مانده است.
این شهر در سالهای ۲۲ هجری به دست مسلمین فتح شد و در روزگار بنی امیه مرکز ایالت آذربایجان گردید، اردبیل در قرون اول تا نهم هجری حوادث فراوانی را به خود دیده است.
ورود مسلمین ، جور و ستم بنی امیه و عباسیون و شورشها و قیامهای محلی بر علیه حکومت بنی عباس ، ورود و تهاجم اقوام آسیای مرکزی و در قرن نهم قیام شاه اسماعیل صفوی و تجاوزات پی در پی عثمانیها و در نهایت دست اندازی روسها در قرن نوزدهم به این مناطقی و تجزیه مناطقی از شمال آذربایجان هر کدام تاریخ مفصلی را بر این منطقه رقم زده است.
استان اردبیل تا سال ۱۳۷۰ قسمتی از استان آذربایجان شرقی بود و از این سال رسماً با مرکزیت شهر اردبیل تبدیل به بیست و پنجمین استان ایران گردید.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵۲۹٬۳۷۴ نفر (در ۱۵۸٬۶۲۷ خانوار) بوده است.
|
جمعیت تاریخی
|
|---|
|
سال
|
جمعیت
|
%±
|
|---|
| ۱۳۴۵ |
۸۳٬۵۹۶ |
— |
|---|
| ۱۳۵۵ |
۱۴۷٬۸۶۵ |
۷۶٫۹ ٪ |
|---|
| ۱۳۷۰ |
۳۱۱٬۰۲۲ |
۱۱۰٫۳ ٪ |
|---|
| ۱۳۷۵ |
۳۴۰٬۳۸۶ |
۹٫۴ ٪ |
|---|
| ۱۳۸۵ |
۴۱۲٬۶۶۹ |
۲۱٫۲ ٪ |
|---|
| ۱۳۹۰ |
۴۸۲٬۶۳۲ |
۱۷٫۰ ٪ |
|---|
| ۱۳۹۵ |
۵۲۹٬۳۷۴ |
۹٫۷ ٪ |
|---|
باستان‌شناسی اردبیل
منطقهٔ اردبیل حداقل از هزارهٔ ششم قبل از میلاد مسکونی بوده‌است. براساس پژوهش، سراسر منطقه از تپه‌های باستانی پوشیده شده‌است. کاوش‌های مقدماتی در برخی از نواحی اردبیل به ویژه در قسمت‌های شمالی و شرقی آن نشان می‌دهد که اردبیل از کانون‌های مهم فرهنگ مگالی تیک یا سنگ افراشتی بوده‌است. مردم مگالی تیک شرق آذربایجان که ماهیت قومی آن‌ها می‌باید از عناصر کاسی و هوری بوده‌باشد، دهها اثر مگالی تیک پرارزش از خود به یادگار گذاشته‌اند.
یافته‌های اخیر در محوطهٔ باستانی شهر یئری مشگین شهر، پرتو تازه‌ای به تمدن و فرهنگ هشت هزارسالهٔ اقوام ساکن در اردبیل و اطراف آن افکنده‌است و انتشار نتیجهٔ این یافته‌ها می‌تواند ارتباط تمدن و فرهنگ مگالی تیک اردبیل را با دیگر مناطق ایران و آذربایجان تاریخی و قفقاز و شرق آسیای صغیر مشخص کند. تصاویر هیکل‌های سنگی شهر یئری با تصاویر هیکل‌ها و سرهای آدمیانی که برروی اجاق‌های نعل اسبی ایغدیر (ایگدیر درشمال شرقی ترکیه در نزدیکی مرز ایران و ارمنستان) نقش بسته، شباهت تام دارد. آثار یافت شده درموزهٔ باستان‌شناسی اردبیل قرار دارند.
هتل‌های اردبیل
اردبیل به واسطه داشتن مناظر بی نظیر طبیعی، شاید به جرات بتوان گفت رتبه نخست گردشگری درایران را دارا میباشد. اردبیل وسرعین به واسطه پذیرش گردشگر، میزبان مسافران تابستانی و زمستانی میباشد. در تابستان استفاده از مناطق خوش آب وهوای اردبیل و در پاییز و زمستان به واسطه دارا بودن پیست اسکی آلوارس و آبگرم‌های معدنی سرعین میزبان مسافران میباشد؛ لذا هتل‌های زیر در خدمت میهمانان میباشد:
مجتمع توریستی کوثر اردبیل
هتل مهدی اردبیل
هتل سبلان اردبیل
هتل شورابیل اردبیل
هتل نگین اردبیل
مجتمع آب‌درمانی و هتل آپارتمان ارشاد سرعین
هتل دریا اردبیل
هتل شیخ صفی اردبیل
هتل آپارتمان اترک سرعین
هتل آپارتمان سپید سرعین
هتل آپارتمان دنیز سرعین
هتل آپارتمان فانوس سرعین
هتل آپارتمان آنا
هتل آپارتمان تخت طاووس
هتل قصر سرعین
هتل لاله سرعین
هتل بزرگ تماشا سرعین(grand tamasha hotel)
ضمناً دو هتل ۵ ستاره دراردبیل(سرعین) دردست ساخت میباشد
هرم جمعیتی
جمعیت اردبیل در اولین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام پذیرفت، بالغ بر ۶۵٬۷۴۲ نفر بوده‌است. این تعداد در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به ۸۳٬۵۹۶ نفر، در سال ۱۳۵۵ خورشیدی به ۱۴۷٬۸۶۵ نفر، در سال ۱۳۶۵ خورشیدی به ۲۸۱٬۹۷۳ نفر و در سال ۱۳۷۵ خورشیدی به ۳۴۰٬۳۸۶ نفر افزایش پیدا کرد.
جمعیت اردبیل براساس نتایج نهایی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۴۸۵۱۵۳ بوده‌است که از این جهت، هفدهمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار میرود. برپایهٔ همین آمار از مجموع جمعیت شهر اردبیل ۲۴۶۶۱۸ نفر را مردان و ۲۳۸۵۳۵ نفر را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین شمار خانوارهای این شهر بالغ بر ۱۳۵۴۳۴ خانوار بوده‌است.
هرم جمعیتی اردبیل در سال ۱۳۸۵ خورشیدی.
آب و هوای اردبیل
اردبیل با واقع شدن در دامنه کوه مرتفع سبلان با ارتفاع ۱۳۵۰ متر و با فاصله کم از بندر آستارا با ارتفاع ۳۰ - به منزله دامنه وسیع کوه مرتفعی مشرف بر دریاست که دارای اقلیم مناطق فوقانی از یک طرف و تأثیرپذیر از مناطق بحری از طرف دیگر است.
شهرستان اردبیل دارای چهار اقلیم مدیترانه‌ای گرم، مدیترانه‌ای معتدل، کوهستانی سرد و معتدل است. این شهرستان به عنوان یکی از مناطق سردسیر ایران و استان بین پنج تا هشت ماه از سال سرد است. بارندگی نیز در تمام فصول وجود دارد، ولی شدت آن در بهار و پاییز بیشتر است. براساس گزارش ایستگاه هواشناسی اردبیل که در ارتفاع ۱۳۷۲ متری واقع شده، بارندگی این شهر در سال ۱۳۷۲ برابر ۷/۳۲۷ میلی‌متر گزارش شده‌است. این شهرستان دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است. متوسط درجه حرارت آن در حدود هفت درجه سانتی‌گراد است. وجود کوهستان‌های سبلان، طالش و بزغوش، تأثیر بخارهای دریای خزر و بادهای سرد شمالی و وجود جنگلهای شمال و شرق آن در میزان بارندگی و نوسان دمای شهرستان اردبیل بسیار مؤثر است
آب و هوای اردبیل
نخستین روزنامه‌های اردبیل
روزنامه اتفاق - مقارن با نهضت مشروطه
روزنامه برگ سبز- به مدیر مسئولی فضل‌الله شیخ الاسلامی- تاریخ چاپ ۱۲۸۷ خورشیدی(۱۳۲۶ قمری)
روزنامه جودت-به مدیر مسئولی حسن جودت- تاریخ چاپ ۱۳۰۶ خورشیدی
روزنامه قبس-به به مدیر مسئولی عزیز صابر-تاریخ چاپ ۱۳۳۰ خورشیدی
روزنامه شمس ایران-به مدیر مسئولی محمد شمس‌زاده- تاریخ چاپ ۱۳۲۸ خورشیدی
روزنامه دامن حق-به مدیر مسئولی محمد ذاکری- تاریخ چاپ ۱۳۳۱ خورشیدی
روزنامه پیک روز-به مدیر مسئولی علی علایی- تاریخ چاپ ۱۳۲۸ خورشیدی
روزنامه دفاع-به مدیر مسئولی سید اسماعیل حسینی- تاریخ چاپ ۱۳۳۰ خورشیدی
روزنامه بهار آذربایجان-به مدیر مسئولی محمود صالحی- تاریخ چاپ۱۳۳۰ خورشیدی
گرمابه‌های تاریخی
گرمابه‌های تاریخی اردبیل معمولاً قدمتی طولانی دارند. نقشه‌های تاریخی موجود از بافت قدیمی شهر نشان می‌دهند که بیش تر گرمابه‌های شهرً در کنار مساجد قرار داشته‌اند.
گرمابه‌های تا دوره صفویه
گرمابه قرادگنک (لطفی)
گرمابه حاج محسن
گرمابه حاج شیخ
گرمابه آقانقی
گرمابه یعقوبیه
گرمابه میرزاحبیب
گرمابه ابراهیم‌آباد
گرمابه زینال
گرمابه منصوریه
گرمابه‌های دوره قاجاریه
گرمابه پیر
گرمابه سرچشمه
گرمابه اوچ دکان
گرمابه پیرزرگر
کاروانسراها
باتوجه به جایگاه تجاری-اقتصادی شهر اردبیل طی ادوار گذشته و در پی آن ورود تجار و مسافران مختلف، بدیهی است مکانهایی برای اقامت و اتراق مسافران و چهارپایان درنظرگرفته شده بود
شهرستانهای استان اردبیل
اردبیل
بیله‌سوار
پارس‌آباد
خلخال
سرعین
کوثر
گرمی
مشگین‌شهر
نمین
نیر